20-24
اَلَمْ نَخْلُقْكُمْ مِنْ مَٓاءٍ مَهٖينٍۙ
فَجَعَلْنَاهُ فٖي قَرَارٍ مَكٖينٍۙ
اِلٰى قَدَرٍ مَعْلُومٍۙ
فَقَدَرْنَاࣗ فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Sizi önemsenmeyen bir sudan yaratmadık mı?
﴾20﴿
Onu belli bir süreye kadar sağlam bir yere yerleştirdik.
﴾21-22﴿
Ölçüleri biz koyduk; ne de güzel ölçmüşüzdür!
﴾23﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾24﴿
“Önemsenmeyen bir su”dan maksat sperm (bk. Kıyâmet 75/37), onun yerleştirildiği “sağlam yer” ana rahmi, “belli bir süre” ise hamilelik dönemidir. Âyetlerde insanın hangi maddeden ve nasıl yaratıldığı açıklanarak Allah’ın neleri yapmaya, yaratmaya kadir olduğuna dair en dikkate değer örneklerden biri ortaya konmuş; böylece yeniden dirilmeyi inkâr edenlere bu inkârlarının temelsiz olduğu gösterilmiştir. 23. âyette insanın yaratılışındaki akıllara durgunluk veren inceliklere, mükemmel düzen ve uyuma, ölçüye ve sonuçta onu yaratan ilâhî ilim ve kudretin genişliğine dikkat çekilmiştir. Böylece insan iki yönden uyarılmaktadır: a) Allah insanı basit, bir sudan yani meniden yaratmış, ana rahminde onu çeşitli aşamalardan geçirerek, maddî ve mânevî kabiliyetlerle donatmış, sonuçta yeryüzünün en mükemmel varlığı haline getirmiştir. Ama insanoğlu nankörlük ederek kendisine paha biçilmez nimetleri lutfeden Allah’a isyan etmektedir. İşte bundan dolayı 18.âyetten başlamak üzere sûrede “O gün inkârcıların vay haline!” buyurularak insanlar uyarılmıştır. b) Âyetlere göre öldükten sonra dirilme olayı mutlaka gerçekleşecektir. Basit bir sudan böyle mükemmel insanı yaratıp meydana getiren yaratıcı kudret onu öldükten sonra diriltmeye de kadirdir.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 527-528
25-28
اَلَمْ نَجْعَلِ الْاَرْضَ كِفَاتاًۙ
اَحْيَٓاءً وَاَمْوَاتاًۙ
وَجَعَلْنَا فٖيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَاَسْقَيْنَاكُمْ مَٓاءً فُرَاتاًؕ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Biz yeryüzünü dirilere ve ölülere mekân yapmadık mı?
﴾25-26﴿
Ayrıca yeryüzünde sabit yüce dağlar yarattık. Sizlere tatlı sular içirdik.
﴾27﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾28﴿
Arzın, jeolojik yapısı, atmosferi, su kaynakları vb. imkânları sayesinde canlılar için uygun ortam ve şartlarda yaratılmış olduğuna, ölü beden kalıntılarının da arz içinde tutulduğuna dikkat çekilmekte, böylece dolaylı olarak bunun, aklını işletip ibret nazarıyla görenler için, yeniden dirilme olayından daha şaşırtıcı ve daha büyük bir olay olduğu ima edilmektedir (Şevkânî, V, 414).
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 528
29-34
اِنْطَلِقُٓوا اِلٰى مَا كُنْتُمْ بِهٖ تُكَذِّبُونَۚ
اِنْطَلِقُٓوا اِلٰى ظِلٍّ ذٖي ثَلٰثِ شُعَبٍۙ
لَا ظَلٖيلٍ وَلَا يُغْنٖي مِنَ اللَّهَبِؕ
اِنَّهَا تَرْمٖي بِشَرَرٍ كَالْقَصْرِۚ
كَاَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌؕ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Haydi yalan saydığınız azaba doğru ilerleyin!
﴾29﴿
Korumayan, ateşe karşı da bir faydası dokunmayan üç parçalı bir gölgeye doğru yol alın.
﴾30-31﴿
O, kütükler kadar, koca sütunlar kadar kıvılcımlar fırlatır.
﴾32-33﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾34﴿
O gün hesaplar görülüp herkesin gideceği yer belli olduktan sonra görevliler inkârcılara, dünyada yalan saymış oldukları cehenneme doğru yürümeleri için âyetlerde geçtiği gibi hitap edeceklerdir. Müfessirler “üç parçalı gölge”den maksadın cehennem yakıtlarının çıkardığı, üçe ayrılmış yoğun duman olduğunu söylemişlerdir (Taberî, XXIX, 146). Âyetlerde cehennemin fırlattığı kıvılcımların benzetildiği “kasr” kelimesinin farklı anlamları bulunmakla birlikte (bk. Râzî, XXX, 277; Şevkânî, V, 415-416) bunlar içinde cehennem tasvirine en uygun olanı “hurma kütüğü” olduğu için meâlde bu anlam tercih edilmiştir.
Kıraat farkları dikkate alınarak 32 ve 33. âyetlere şöyle de mâna verilmiştir: “Cehennem, kütükler gibi kocaman kıvılcımlar fırlatır. Her bir kıvılcım birer sarı (kızgın) deve gibidir” (Şevkânî, V, 416).
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 530
35-37
هٰذَا يَوْمُ لَا يَنْطِقُونَۙ
وَلَا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Bu öyle bir gündür ki artık konuşamazlar.
﴾35﴿
(Zamanı geçtiği için) kendilerine izin de verilmez ki mazeret bildirsinler.
﴾36﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾37﴿
Bu âyetlerde kıyamet ve mahşer gününde suçluların konuşmalarına ve mazeret göstermelerine izin verilmeyeceği bildirilirken başka âyetlerde onların konuşacakları ve tartışacakları belirtilmiştir (meselâ bk. En‘âm 6/23; Zümer 39/31; Fussılet 41/21). Ancak bunu, âyetler arasında çelişki bulunduğu şeklinde yorumlamamak gerekir. Zira bu farklı âyetlerde âhiretin farklı sahneleri tasvir edilmektedir.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 530
38-40
هٰذَا يَوْمُ الْفَصْلِۚ جَمَعْنَاكُمْ وَالْاَوَّلٖينَ
فَاِنْ كَانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكٖيدُونِ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَࣖ
İşte bu, ayırım günüdür; sizi ve sizden öncekileri bir araya getirdik.
﴾38﴿
Bir planınız varsa haydi bana karşı uygulayın planınızı!
﴾39﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾40﴿
“Ayırım günü”nden maksat hakkın bâtıldan, haklının haksızdan, inananın inkâr edenden ayırt edileceği yargı günüdür. Allah o gün gerek Kur’an’ın hitap ettiği topluluğu ve sonraki nesilleri, gerekse Kur’an’ın inmesinden önce gelip geçmiş bütün insanları mahşerde toplayıp aralarında hükmünü verecektir (krş. Vâkıa 56/49-50). Bir yoruma göre “siz ve sizden öncekiler” ifadesiyle bilhassa Hz. Peygamber’in muhatapları olan Arap müşrikleriyle önceki dönemlerin inkârcıları kastedilmiştir. Âyetin özellikle tehdit ve uyarı amacı taşıdığı dikkate alındığında bu yorum daha isabetli görülebilir. Nitekim 39. âyet de bu yorumu desteklemektedir. Burada inkârcılara, “Bir planınız varsa haydi bana karşı uygulayın planınızı!” denilerek hak ettikleri cezadan kurtulma hususunda bir çareleri varsa onu kullanmaları istenir. Ancak bu istek, gerçekten onların bir çare bulmaları için değil, içine düşecekleri çaresizliği ortaya koymak içindir.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 530-531
41-45
اِنَّ الْمُتَّقٖينَ فٖي ظِلَالٍ وَعُيُونٍۙ
وَفَوَاكِهَ مِمَّا يَشْتَهُونَؕ
كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنٖٓيـٔاً بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
اِنَّا كَذٰلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنٖينَ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Şüphe yok ki takvâ sahipleri gölgeliklerde ve pınar başlarında canlarının istediği çeşit çeşit meyveler arasında olacaklardır.
﴾41-42﴿
“Yaptıklarınızın karşılığı olarak şimdi afiyetle yiyin için.”
﴾43﴿
İşte biz iyilik yapanları böyle ödüllendiririz.
﴾44﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾45﴿
Râzî, Şevkânî gibi müfessirler, sûrenin bütünündeki konuların uyumunu dikkate alarak bu âyetlerde âhiretteki durumları özetlenen “takvâ sahipleri” ile bilhassa Allah’a ortak koşmaktan sakınan müminlerin kastedildiğini belirtirler. Râzî âyetteki takvâ kelimesinin itaatkâr olan ve olmayan bütün müminleri kapsadığını önemle hatırlatır (XXX, 281-282; Şevkânî, V, 417). Ancak gerek takvâ kavramının Kur’an-ı Kerîm’deki genel anlamı gerekse burada “takvâ sahipleri”nin niteliğini ve ödüllerini açıklayan 43-44. âyetler, kavramın burada da hem imanı hem itaati kapsadığını göstermektedir.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 531
46-47
كُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلٖيلاً اِنَّكُمْ مُجْرِمُونَ
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Siz de (dünyada) yiyin için, biraz daha faydalanın! Şüphe yok ki suça batmış durumdasınız!
﴾46﴿
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾47﴿
Takvâ sahiplerini öven ve onlara âhiret mutluluğunu müjdeleyen ifadelerin ardından, putperestlere yöneltilen “... yiyin, biraz daha faydalanın!” şeklindeki tehdit ifadesiyle –takvâ sahiplerinin duyarlı ve sorumlu yaşayışlarının aksine– yiyip içmenin ötesinde bir kaygı taşımadan sorumsuzca geçirilen bir hayatın gerçekte ne büyük bir ziyan olduğu anlatılmaktadır. Dünya nimetleri ne kadar bol olursa olsun insan ömrü kısa, dünya ise fânidir; sonuçta suçluların gideceği yer cehennemdir. Bu nedenle onlar hakkında da, “Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!” buyurulmuştur.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 531
48
وَاِذَا قٖيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لَا يَرْكَعُونَ
Onlara, “Allah’ın huzurunda eğilin!” denildiğinde eğilmiyorlar.
﴾48﴿
Bu âyetle ilgili üç yorum yapılmıştır: 1. Sakifliler hakkında inmiştir. Hz. Peygamber onlara namazla ilgili âyetleri tebliğ ettiğinde, “Namazı bizden kaldır; biz eğilemeyiz, bu bizim için bir ardır” demişler. Hz. Peygamber de “Rükûu ve secdesi olmayan dinde hayır yoktur” buyurarak onların yersiz isteklerini reddetmiştir (Şevkânî, V, 417). 2. İman etmeden ölenlere âhirette, “Allah’ın huzurunda eğilin” denilecek, fakat kendilerinde eğilme gücü bulamayacaklar. 3. Âyetteki “eğilme” (rükû) kavramıyla genel olarak Allah’a itaat ve saygı kastedilmiştir.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 531-532
49
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبٖينَ
Hakkı yalanlayanların o gün vay haline!
﴾49﴿
50
فَبِاَيِّ حَدٖيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ
Artık bundan (Kur’an’dan) sonra hangi söze inanacaklar?
﴾50﴿
“Bundan” zamiriyle Kur’an-ı Kerîm kastedilmiştir. İman edilecek en doğru söz Kur’an-ı Kerîm’dir. Kuşkusuz bütün sözler içerisinde en doğrusu, en aydınlatıcısı, en inanılır ve güvenilir olanı, ayrıca inanıp izleyenlere en yararlı ve kurtarıcı olanı Allah’ın sözüdür. Nitekim En‘am sûresinin 115. âyetinde “Allah’ın kelimesinin (kelâmının) hem doğruluk hem de adalet bakımından tam” yani eksiksiz kusursuz olduğu bildirilmiştir. Mürselât sûresinin genelinde inkârcıların yanlış inanç ve tutumları ve bu yüzden uğrayacakları uhrevî cezalar hakkında bilgi verildikten sonra kurtuluş yolunun Kur’an-ı Kerîm’e inanıp onu izlemek olduğunu bildiren âyetle sûre son bulmaktadır. Son âyette her yönüyle mûcize olan Kur’an’a inanmayan inkârcıların, artık iman edecekleri herhangi bir sözün veya bir kitabın bulunmadığına işaret edilmektedir.
Dipnot
Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 5 Sayfa: 532